Dnia 5 czerwca 2016roku przy Mogile poległych w Posadowskim lesie, odbyły się uroczystości upamiętniające 72 rocznicę walk pod Posadowem, Rzeczycą i Żulicami pomiędzy oddziałami Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich a oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, jakie toczyły się na przestrzeni roku 1944. To bolesna rocznica dla wielu ludzi, zwłaszcza tych którzy pamiętają jeszcze wielkość okrucieństw zadanych narodowi polskiemu. Jak podkreśliła w okolicznościowym przemówieniu Wójt Gminy Telatyn Elżbieta Stąsiek – Witkowska ,, Razem musimy udźwignąć ogromny ciężar bólu o strasznych czasach, o podłych czasach, czasach które jednak minęły…a poprzez pamięć i modlitwę chcemy wyprosić u Boga dobre relacje z narodem ukraińskim. Prawda natomiast, nawet wtedy gdy jest bolesna, nigdy nie szkodzi.
Prawda w pełni zrozumiana i odpowiednio przeżyta może być wielką szansą na to, by rzetelna wiedza o tamtym dramacie stała się fundamentem polsko – ukraińskiego pojednania. Trzeba jednak pamiętać o tamtych czasach, by żyć mądrzej i lepiej budować sąsiedztwo i współpracę polsko – ukraińską.”
Historia ziemi zamojskiej pokazuje, że od wielu wieków była ona tym zakątkiem Polski, w którym lokalna ludność, bardzo często doświadczała wielu krzywd i cierpień od zaborców i najeźdźców. Od wiosny 1940 roku zarówno w Hrubieszowie jak i Tomaszowie Lubelskim istniały Lokalne Ukraińskie Komitety Narodowe aktywnie współdziałające z Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów oraz z Niemcami a zwłaszcza z Gestapo. Dodatkowo udzielały wszechstronnej pomocy UPA oraz Kuszczom i prowadziły antypolską działalność.Wszelkim tym działaniom przeciwstawiali się polscy chłopi, którzy opuszczając własne domostwa i uciekając do lasu, zasilali oddziały zbrojne polskich partyzantów, by w szeregach Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich bronić miejscowej ludności przed przymusowym wysiedlaniem. Na początku roku 1944 na terenach Polski wschodniej nasiliły się obawy o powtórzenie się na Lubelszczyźnie wydarzeń z Wołynia. W związku z tym, w wiosennych miesiącach 1944roku nastąpiła koncentracja oddziałów żołnierzy obwodu AK Tomaszów Lub. – pierwszego pod dowdztwem por. Zenona Jachymka ps. ,,Wiktor” ( 1200 żołnierzy ) i drugiego pod dowództwem por. Eugeniusza Siomy ps. ,,Lech” ( 800 żołnierzy ) w lesie Lipowiec, koło Tyszowiec. Ich głównym zadaniem miała być organizacja ofensywnych akcji przeciwko posterunkom UPA, wioskom, w których znajdowały się komórki OUN, bazy wypadowe UPA oraz oddziały samoobrony. Marcowe walki polsko–ukraińskie doprowadziły do zniszczenia wielu miejscowości, w ich wyniku ucierpiała zarówno ludność polska jak i ukraińska. Walki toczyły się na odcinku Telatyn–Steniatyn–Posadów–Rokitno. Szczególnie zaciekłe toczyły się o kolonię posadowską, która przechodziła z rąk do rąk, pod Steniatynem oraz o wieś Żulice, której broniły polskie oddziały. W bitwie pod Telatynem, Żulicami, Steniatynem, Posadowem i Rokitnem brało udział około 1000 żołnierzy AK i BCH. Nie był to jednak koniec walk polsko – ukraińskich.
Początek kwietnia1944r. przyniósł kolejne nieszczęścia, mimo pozytywnych wieści zapowiadających klęskę hitlerowskich Niemiec. Na Zamojszczyźnie nasilały się ukraińskie ataki na polskie wsie, podczas których w bestialski sposób mordowano ludność i palono domostwa. Wymienić należy tutaj mord w Poturzynie, Łubczu, ataki na Podlodów, Żerniki czy też Rokitno. 1 czerwca 1944r. oddziały polskie zaczęły przygotowywać się do natarcia na odcinku Tyszowce – Łaszczów – Jarczów. Główne uderzenie miało być skierowane na istotne pozycje UPA – Ulhówek i Rzeczycę. W przeddzień bitwy pierwsze zgrupowania opuściły las tyszowiecki i ruszyły ku wsi Dąbrowa, której nie udało się jednak zdobyć. 2 czerwca 1944r. o godz. 2 w nocy pozostałe zgrupowania przystapiły do ofensywy, rozpoczęła się największa na Zamojszczyźnie bitwa z wojskami Ukraińskiej Powstańczej Armii, która przeważała liczebnie i była lepiej uzbrojona niż oddziały AK i Bch. W bitwie pod Rzeczycą i Ulhówkiem oddziały poniosły ciężkie straty. Do walk włączyło się lotnictwo niemieckie, które intensywnie bombardowało i ostrzeliwało oddziały polskie wzdłuż linii toczących się walk. Całodzienna krwawa bitwa zakończyła się w godzinach popołudniowych, niestety polskim zgrupowaniom nie udało się przełamać linii obronnych UPA. W czasie trwania bitwy spłonęły wsie: Posadów, Szlatyn, Łubcze, Żerniki, Rzeczyca, Podlodów, Zimno i część Ulhówka. W godzinach wieczornych polskie zgrupowania wycofały się na linię rzeki Huczwy. W walkach zginęło 71 żołnierzy AK i około 100 partyzantów zostało rannych.
W niedzielnej uroczystości udział wzięli: pan Andrzej Krzaczek ze Starostwa Powiatowego w Tomaszowie Lubelskim, Wójt Gminy Telatyn – Pani Elżbieta Stąsiek – Witkowska oraz Radni Gminy Telatyn na czele z Przewodniczącym Rady Gminy panem Dariuszem Skwarkiem. Służby mundurowe reprezentowali: mjr Andrzej Kołodziej i kpr. Piotr Stafiński z 2 Pułku Rozpoznawczego im. Henryka Dobrzańskiego „Hubala”, asp. Urszula Świderek – kierownik Posterunku Policji w Łaszczowie, mł. chor. Marcin Pydo z Placówki Straży Granicznej w Chłopiatynie, kpt. Ryszard Neć przedstawiciel Komendy Państwowej Straży Pożarnej w Tomaszowie Lub., Gminny Komendant OSP gminy Telatyn druh Zbigniew Wrona wraz z jednostkami OSP z terenu gminy Telatyn, Henryk Szaruga – opiekun 19 DH Modrzewie im. 12 Pułku Ułanów Podolskich w Telatynie wraz z harcerzami oraz kombatanci: Stanisław Krzaczek, Stanisław Wójcik i Józef Magryta ze Światowego Związku Żołnierzy AK rejon Telatyn, Adam Hytryniewicz i Marian Maryńczak ze Światowego Związku Żołnierzy AK rejon Ulhówek i Łaszczów oraz pan Jan Suski ze Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Telatynie.
W uroczystości wzięły również udział poczty sztandarowe: 2 Hrubieszowskiego Pułku Rozpoznawczego im. mjra Henryka Dobrzańskiego „Hubala”, Gimnazjum w Telatynie, Szkoły Podstawowej w Telatynie, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej rejon Telatyn oraz rejon Ulhówek i Łaszczów, Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Telatynie, OSP Telatyn I, OSP Nowosiółki i OSP Posadów. W uroczystości wzięli udział mieszkańcy Posadowa i okolicznych miejscowości. Uroczystą Mszą Św. w intencji poległych odprawił proboszcz parafii pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Rzeplinie – ks. dr Waldemar Miśkiewicz. Krótką część artystyczną – dwie piosenki i dwa wiersze przygotowali uczniowie Gimnazjum im. Jana Pawła II w Telatynie. Ceremoniał wojskowy( warta przy mogile – pomniku, salwa honorowa) wykonała 4 kompania rozpoznawcza z 2 Hrubieszowskiego Pułku Rozpoznawczego im. mjra Henryka Dobrzańskiego „Hubala” na czele z dowódcą por. Radosławem Prokopiukiem. Apel Pamięci odczytał mjr Andrzej Kołodziej. Po wygłoszeniu okolicznościowych przemówień, poszczególne delegacje złożyły wieńce i zapaliły znicze.
Organizatorem Uroczystości byli: Wójt Gminy Telatyn, 2 Hrubieszowski Pułk Rozpoznawczy im. mjra Henryka Dobrzańskiego „Hubala” oraz mieszkańcy wsi Posadów.
źr. Gmina Telatyn